آیا دستان ملک سلمان به خون شیخ نمر آغشته می شود؟ /چرایی احتمال اعدام عالم بزرگ شیعی
به گزارش گروه بین الملل فرهنگ نیوز، شماری از رسانه های عربستان سعودی از تایید مجدد حکم اعدام شیخ نمر الباقر النمر رهبر شیعیان عربستان سعودی در دادگاه تجدید نظر خبر داده اند، شیح نمر متهم به ایجاد اخلال در نظم طائفی پادشاهی سعودی از طریق برگزاری تجمعات و عدم فرمانبرداری از شخص پادشاه و تلاش برای اختلال در رژیم سعودی بوده است. تایید مجدد حکم اعدام شیخ نمر زمینه تعجب بسیاری از کارشناسان شبه جزیره عربستان را فراهم کرده است. نقش و نفوذ وی در میان شیعیان عربستان، بسیاری را بر آن داشته بود که حکومت سعودی در ادامه حکم اعدام را به احکامی نظیر حبس طولانی مدت تغییر خواهد داد، اگرچه برخی منابع امروز اخباری را راجع به این حکم منتشر کرده و در قطعیت آن تردید وارد نمودند.
این در حالی است که ،«محمد النمر» برادر «شیخ نمر النمر» روحانی مبارز شیعه در پیامی در شبکه اجتماعی توئیتر نوشت: دادگاه جزائی پرونده شیخ نمر را به دادگاه تجدیدنظر بازگردانده اما تاکنون هیچ مسأله جدیدی در این پروند رخ نداده است.
شیخ نمر باقر النمر متولد 1379 هجری قمری در عوامیه عربستان و مجتهد شیعه و فعال حقوق بشر عربستانی است. او در پی اعتراضات شیعیان عربستان در سال 2012 بازداشت شد. مناطق نفت خیز شرقی عربستان شاهد حضور پررنگ شیعیان اثنی عشری می باشد. بنابر آمار غیر رسمی منتشر شده از سوی مراکز مختلف، شیعیان اثنی عشری در کنار شیعیان زیدی بین 15 تا 20 درصد جمعیت 30 میلیونی عربستان را به خود اختصاص داده اند.
نخستین بازداشت شیخ نمر در می 2006 میلادی رخ داد. نیروهای امنیتی سعودی او را در بازگشت از بحرین و به دلیل مشارکت در همایشی بین‌المللی درباره قرآن کریم بازداشت کردند. در اتهام اخیر شیخ نمر چنین آمد که «وی از حکومت عربستان خواسته است به وضعیت قبرستان بقیع رسیدگی کرده، مذهب تشیع را به رسمیت شناخته و شیوه‌های آموزشی و درسی (وهابی) کنونی حاکم بر عربستان را تغییر داده یا لغو کند.»
با توجه به ابهامات گسترده در رابطه با چرایی اعلام حکم اعدام این روحانی برجسته عربستانی آن هم در مقطع کنونی و با وجود وساطت های داخلی و منطقه ای درباره لغو آن، در این نوشتار کوتاه به بررسی این امر می پردازیم.
رادیکالیزه شدن سعودی
از زمان مرگ ملک عبدالله و روی کارآمدن ملک سلمان بن عبدالعزیز برادر ناتنی اش به عنوان پادشاه جدید سعودی، بسیاری از ناظران بین المللی بر رادیکالیزه شدن سیاست های سعودی در آینده چه در حوزه داخلی و چه در سطح منطقه ای مهر تاییدی زدند. سلمان وابسته به جناح سدیری در عربستان است، جناحی که به نزدیکی ویژه با عناصر افراطی وهابی و جریان های محافظه کار شهره است، لذا پیش بینی ها بر آن بود که با روی کارآمدنش، اندک اصلاحات صورت پذیرفته در دوره ملک عبدالله نیز به محاق خواهد رفت.
ملک فهد پادشاه اسبق عربستان، نایف و سلطان بن عبدالعزیز ولیعهدهای پیشین عربستان همگی از جناح سدیری بوده و به داشتن مواضع بنیادگرایانه مشهور بوده اند. ملک سلمان از همان روز اول سکانداری اش نشان که حاضر به پذیرش هیچ انعطافی در قبال ایجاد اصلاحات داخلی نیست، به همین روی بود که بلافاصله شماری از مقامات ارشد سعودی من جمله خالد تویجری و پسر ملک عبدالله را در همان روز مرگ پدرش برکنار نموده و جایگاه طیف سدیری ها را در هیات حاکمه تقویت نمود.
ملک عبدالله بن عبدالعزیز را با وجود تمامی مواضع تندروانه اش، میانه رو ترین پادشاه عربستان در دهه های کنونی پس از ملک فیصل می دانند.
شرایط بغرنج عربستان در حوزه ی داخلی من جمله تداوم رویکردی دیکتاتوری خاندان حاکمه، عدم دموکراتیزه کردن جامعه، فقدان توجه به اقلیت های قومی و مذهبی موجود در عربستان، نقض مکرر حقوق بشر، تبعیض جنسیتی بر علیه زنان و... شخص سلمان را بر آن داشته از همان زمان قدرت گیری به جای تلاش جهت اصلاح معضلات موجود، با اتخاذ سیاست مشت آهنین زمینه رفع معضلات اجتماعی و فرهنگی جامعه را مهیا نماید.
تایید حکم اعدام شیخ نمر از سوی دادگاه تجدیدنظر در همین راستا ارزیابی می شود، ملک سلمان عملا و بدون در نظرگرفتن نفوذ و جایگاه شیخ نمر در میان عمده شیعیان عربستان، برای این بخش از جامعه خط نشان کشیده که پاسخ هرگونه عدم فرمانبری مرگ است، حتی اگر آن شخص فرد با نفوذی مانند شیخ نمر الباقر النمر باشد.
نگرانی از سرایت تحولات شبه جزیره
کشورهای شبه جزیره عربستان متشکل از قطر، بحرین، کویت، امارات متحده عربی، عمان و یمن در کنار عربستان سعودی اعضای شبه جزیره عربستان هستند. عربستان سعودی را می توان با نفوذترین و قدرتمندترین کشور شبه جزیره دانست که به سایر کشورها به مثابه حیات خلوت خویش می نگرد. عموم کشورهای منطقه شبه جزیره به عربستان بسان برادر بزرگتر نگریسته و عمدتا مسائل سیاست خارجی خود را با سیاست اعلامی ریاض منطبق می سازند.
تشدید تنش ها در بحرین از چهار سال پیش تا کنون و پیروزی اخیر نیروهای انصارالله در یمن، موضع منطقه ای عربستان را بشدت تضعیف نموده است. سعودی ها که تا چندی پیش داعیه رهبری جهان اسلام را در سر می پروراندند، اکنون نگران بی ثباتی داخلی ناشی از تحولات همسایگانشان هستند. بیداری اسلامی صورت پذیرفته از چهار سال پیش تا کنون به مناطق شرقی عربستان سعودی نیز سرایت کرد، امری که با واکنش سریع و سرکوب عربستان مواجه شد. لشکر کشی عربستان به بحرین جهت مقابله با انقلابیون این کشور نیز در همین راستاست، عربستان نگران آن است که قرابت جغرافیایی و فکری شیعیان این کشور با شیعیان بحرینی زمینه سرایت انقلاب به عربستان را فراهم نکند.
نکته مهم در رابطه با حکم اعدام شیخ نمر آن که، وی به داشتن روابط نزدیک با شیعیان بحرینی شهره بود و بارها به انتقاد از حضور نظامی عربستان در جزیره بحرین پرداخته بود. اعدام احتمالی شیخ نمر از سوی منابع امنیتی عربستان احتمالا بدلیل خشکاندن ریشه های سرایت بحران از کشورهای پیرامونی به بیابان های سعودی است.
حضور پررنگ شیعیان زیدی در تحولات کنونی یمن و دست برتری آنها در مناطق کلیدی این کشور، نگرانی فزاینده ای را برای ریاض ایجاد نموده است. عربستان در طول دو دهه گذشته بارها مبادرت به حمایت از دولت صالح و منصور هادی در یمن در راستای سرکوب شیعیان این کشور پرداخته است، امری که روابط فی مابین را متشنج ساخته و از هم اکنون سعودی ها را بر آن داشته تا با توسل به ابزارهای گوناگون مالی، سیاسی و دیپلماتیک زمینه اسقاط حوثی ها در یمن را فراهم کند.
نکته حائز اهمیت درباره تحولات یمن نیز بدان روی است که زیدیون یمنی عمدتا در مناطق مرزی عربستان سکونت داشته و ارتباط نزدیکی را با شیعیان زیدی عربستان دارند، همین فضا نگرانی عربستان در این باره را دو چندان نموده است، که منجر به اتخاذ سیاست سخت گیرانه بر علیه شیخ نمر شده است. جامعه تندرو سعودی با وجود اقدامات جنایت آمیز مکررش معمولا از صدور چنین احکامی بر علیه رهبر بخشی از جامعه امتناع می ورزیده است، اما اکنون و جهت ممانعت از هرگونه دگرگونی در سطح داخل، مبادرت به اعلام حکم اعدام شیخ نمر نموده تا هشداری صریح به سایر اقشار جامعه داده باشد.
تشدید فرقه گرایی و مقابله با ایران
حکومت سعودی و خاندان آل سعود از زمان تاسیس تا کنون به عنوان بزرگترین حامیان جریان های سلفی و تکفیری در سراسر منطقه محسوب می شوند، ضدیت شدید سلفی ها با سایر فرق اسلامی بویژه شیعیان منجر به رو در رویی ریاض با تهران از زمان وقوع انقلاب اسلامی تا کنون شده است. سعودی ها همواره جمهوری اسلامی را متهم به صدور انقلاب و حمایت از شیعیان نموده و جهت به چالش کشاندن این روند پای به عرصه نبرد گذارده است. به باور ناظران بین المللی هم اکنون تهران و ریاض در چندین جبهه در منطقه نظیر سوریه، لبنان، عراق، یمن، بحرین، افغاستان و... مشغول به نبردند، رویارویی که عمدتا با دست برتری ایران همراه بوده است.
حاکمیت جدید عربستان با تشدید مشی شیعی ستیزی در داخل و تلاش برای مهار جمهوری اسلامی در سطح منطقه از هر گونه اقدامی ابا نخواهد داشت. بنابه گفته ی منابع غیر رسمی سعودی، شیعیان این کشور و اشخاص سرشناسی مانند شیخ النمر به دلیل ارتباط حسنه با ایران می توانند زمینه ساز بحران در آینده سعودی شوند، لذا ملک سلمان شمشیر را از رو بسته تا ضمن نشان دادن ضربه شصتی به ایران، تفوق خود بر سراسر جامعه سعودی بالاخص شیعیان را نشان دهد، از همین روست که دست قضات سعودی را برای بریدن حکم اعدام بر علیه شیخ نمر بازگذارده است.
عربستان سعودی فارغ از پیامدهای سنگین اعدام احتمالی شیخ نمر الباقر النمر که با محکومیت های گسترده داخلی، منطقه ای و سازمان های حقوق بشری مواجه خواهد شد، بدون اتکا به اصلاحات اندک و تدریجی پیشین بیش از گذشته به سوی امنیتی نمودن فضای جامعه، مقابله با رخداد های اعتراضی و قدرت گیری روزافزون افراطی ها پیش خواهد رفت.